BĘDZIŃSKIE TERENY ZIELENI OBSZARAMI WYPOCZYNKU
- PROJEKTY I ICH WDRAŻANIE -

 Gminę Będzin charakteryzuje stosunkowo duży odsetek terenów zieleni w ogólnej powierzchni miasta. Historyczne założenie ma park wokół Pałacu Mieroszewskich. Należy on do świadomie komponowanych i latami urządzanych zespołów o cechach estetyczno - funkcjonalnych, które pierwotni właściciele udoskonalali jako przejaw swej artystycznej i ekologicznej wrażliwości. Zespołami parkowymi, które mają długą historię jest także park wokół wzgórza zamkowego, który jak się przypuszcza powstał w wyniku świadomych zabiegów pielęgnacyjnych zieleni, jaka w wyniku naturalnej sukcesji zaczęła porastać wzgórze, wraz z zaprzestaniem celowych odlesień. Stare założenia ma także tzw. park Rozkówka, wytworzony wokół wyrobiska, przejęty w opiekę pielęgnacyjną przez Kopalnię "Grodziec". Kolejne obszary zieleni związane są z okresem intensywnej urbanizacji, która podobnie jak w całym regionie śląsko - zagłębiowskim przypadła na lata 70 i 80 ubiegłego wieku. Dynamiczny rozwój przemysłu i związany z tym napływ ludności spowodował potrzebę budowy dużych osiedli - blokowisk z wielkiej płyty (Syberka, Warpie). W planach zagospodarowania przestrzennego tych obszarów uwzględniano tereny zieleni (skwery, nasadzenia wzdłuż głównych dróg, małe parki), które miały stanowić namiastkę naturalnego krajobrazu o cechach wypoczynkowych. Tak powstał m.in. tzw. park Dolna Syberka, Warpie, czy ciąg zadrzewień wzdłuż drogi szybkiego ruchu Katowice - Warszawa, który miał pełnić również funkcję izolacyjną. Dla uzyskania prawie natychmiastowego efektu zieleni urządzonej często decydowano się na nasadzenie gatunków szybkorosnących. Najczęściej były to topole. Jednak brak regularnej ich pielęgnacji na osiedlach w początkowym okresie, spowodował znaczny ich rozrost. Efektem są obecnie pojawiające się i trudne do rozwiązania problemy, które wynikają z właściwości biologicznych tych drzew. Rozległy system korzeniowy topól powoduje niszczenie chodników, dróg oraz znajdujących się w ich obrębie sieci mediów (wodociągi, gazociągi, przewody eklektyczne itp.). Prowadzone nieumiejętnie zabiegi pielęgnacyjne polegające na przycinaniu koron (tzw. ogławianie drzew), znacznie zdeformowało ich pokrój i spowodowało negatywny ich wizerunek w krajobrazie. Dodatkowo późna wegetacja i szybkie gubienie liści w okresie pierwszych przymrozków sprawia, że drzewa tego gatunku pozostają przez połowę roku bez pokrycia. Twarde ich liście trudno ulęgają rozkładowi. Najbardziej niekorzystnym zjawiskiem jest ich tzw. pylenie w okresie kwitnienia, co jest nie tylko wielkim utrudnieniem dla osób ze schorzeniami alergicznymi, ale ma także niekorzystny efekt estetyczny i wymaga stałych prac porządkowych. Jednocześnie topole mają stosunkowo krótki czas życia w porównaniu z innymi, bardziej cennymi gatunkami.
W związku z powyższym prowadzi się w obrębie naszej gminy stopniową przebudowę istniejącego starego drzewostanu na inne cenniejsze i bardziej zróżnicowane gatunki, dające się ciekawie komponować zgodnie ze sztuką parkowo-ogrodową. Pierwsze kroki poczyniono już wzdłuż ulicy Małobądzkiej na terenie OSiR- u, gdzie topole zastąpione zostały klonami kulistymi, a na osiedlu "Syberka" posadzono szpaler dużych platanów.
W związku z tym Gmina podjęła starania mające na celu rewitalizację parków i tworzenie stosownych projektów, wykonywanych przez architektów krajobrazu, które miały by w pełni profesjonalny charakter. Projekty te będą uwzględniać obok kryteriów estetyczno-funkcjonalnych, także zadania ekologiczne zieleni miejskiej. Do tej pory bowiem, brak było w obrębie miasta naturalnych korytarzy ekologicznych tj. ciągów zieleni, które łączyłyby ze sobą większe skupiska w postaci parków czy lasu. Korytarze te zapewnią naturalną migrację wielu gatunków zwierząt i przyczynią się do zwiększenia bioróżnorodności  na naszym terenie. Zespoły zieleni o charakterze linijnym będą także ciągami komunikacji pieszej i rowerowej dla mieszkańców miasta.
Znowelizowana w 2002 r. Ustawa o ochronie przyrody, w art.2, wprowadza pkt 4a, który dotyczy opieki prawnej nad terenami zielni miejskiej. Daje to prawne umocowanie dla naszych starań w tym zakresie. Jednocześnie utworzenie Gminnych Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej umożliwiło przeznaczanie większych środków nie tylko na inwestycje proekologiczne ale także na utrzymanie zieleni miejskiej i jej przebudowę.
 Rewitalizacja parków i większych skwerów jest aktualnie jednym z zadań prowadzonych przez Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska Urzędu Miejskiego. Kondycja jakościowa zieleni miejskiej w obszarach miejskich jest niezwykle ważnym zadaniem gminy. Wysoki poziom jakości tych terenów pozwoli wpłynąć na podniesienie komfortu życia mieszkańców Będzina. Jest to szczególnie istotne obecnie, gdy znaczna część ludności w okresie weekendów i wakacji pozostaje w mieście. Tereny zieleni spełniają więc funkcje alternatywne dla innych, podmiejskich i wiejskich obszarów, uznanych tradycyjnie za wypoczynkowo- rekreacyjne. Należy pamiętać także, że każdy większy teren zielony spełnia bardzo ważną funkcję przyrodniczą. Co więcej lokowane na osiedlach i w pobliżu szkół parki i skwery przy ich wysokim stopniu biologicznej różnorodności mogą być ciekawym poligonem obserwacyjnym i dydaktycznym do prowadzenia terenowych lekcji przyrody, biologii i geografii. Kolejnym krokiem może być wytyczenie ścieżek rowerowych łączących obszary zieleni w mieście i na jego obrzeżach.
Przygotowywane projekty zakładają odtworzenie funkcji parków polegające na uatrakcyjnieniu nasadzeń o drzewa i krzewy o różnorodnych kolorach liści i porach kwitnienia oraz dostosowanie ich do funkcji miejskich i atrakcyjności przyrodniczej. Koniecznym jest wprowadzenie lub uzupełnienie tzw. małej architektury - zwiększeniu ilości ławek, koszy na śmieci, oczyszczeniu i odbudowie alejek, wprowadzenie elementów  oświetlenia, w tym dekoracyjnych latarni  i fontann. Szczególne znaczenie spełniają place zabaw, jednak ich lokalizacja powinna gwarantować parkom istnienie strefy ciszy i spokoju.
Już w ubiegłym roku w parku na Górze Zamkowej odbudowano częściowo Ogródek Jordanowski i wyłoniono wykonawcę na odrestaurowanie zabytkowej bramy głównej. U podnóża Al. Kołłątaja odbudowano alejki i schody. Były to prace wstępne do kompleksowej przebudowy terenu wzdłuż głównego ciągu komunikacyjnego miasta w obrębie Góry Zamkowej.
W bieżącym roku Gmina rozpocznie wdrażanie dwóch projektów przebudowy terenów zieleni wg projektów wykonanych przez firmy specjalistyczne. Jednym z nich jest projekt przebudowy terenu wzdłuż Al. Kołłątaja. Jest on przedłużeniem zabytkowego kompleksu zamek - kościół - cmentarz.  Ze względu na położenie w centrum miasta i warunki fizyczno - przyrodnicze (ukształtowanie terenu, naturalne odsłonięcia geologiczne, roślinność) teren ten ma szansę stać się miejscem wypoczynku. Byłby dopełnieniem zabytkowego parku na Górze Zamkowej. Z uwagi na położenie wzdłuż  głównej arterii komunikacyjnej miasta ma również duże znaczenie widokowe. W celu podniesienia komfortu spacerujących, od Al. Kołłątaja osłonięto skwer luźnym szpalerem drzew (rys.1). Wydzielono i zaakceptowano miejsca charakterystyczne, cenne historycznie i przyrodniczo. We wschodniej części skweru, w pobliżu swej pierwotnej lokalizacji ustawiony zostanie obelisk poświęcony Janowi III Sobieskiemu (rys.2). Plac wokół obelisku zostanie wyłożony płytami z piaskowca i otoczony ozdobnym płotem. Wokół płotu posadzony zostanie żywopłot z zimozielonego cisu formowanego na wysokości 0.5m, a w tle dwa kolumnowe graby podkreślające formę obelisku. Rozważane jest również, jeśli warunki techniczne na to pozwolą, podświetlenie obelisku i kamiennej ścieżki biegnącej przez skwer. W nawiązaniu do obelisku, przy skrzyżowaniu alejek  w środkowej części skweru, na kamiennym cokole, ustawione zostanie kamienne poidełko dla ptaków. W środkowej części skweru, na wprost wylotu ul. Małachowskiego, wyeksponowana zostanie kamienna skarpa. Z jej prawej strony zlokalizowano punkt widokowy, zabezpieczony balustradą (rys.3). Do punktu widokowego będzie można dojść po schodach z bloków kamiennych lub łagodniej kamienną ścieżką. Kamiennym schodom będą towarzyszyć lampy wys.1.2m (rys.4). Zaś całość jest podświetlona reflektorami. Przed skarpą projektowana jest fontanna w formie spienionego źródła lub wulkanu.  U podnóża skarpy odsłonięte zostaną wejścia do podziemi i oznaczone tablicą informacyjną. Na terenie skweru odrestaurowane zostaną dwa mury oporowe. Mur przy ul. Górnej zabezpieczony zostanie barierką. Rozpatrywane są również projekty zagospodarowania podziemi. Mogły by stanowić atrakcję turystyczną naszego miasta. Zorganizowano również miejsca do wypoczynku poprzez wyposażenie skweru w odpowiednią ilość ławek. W celu podkreślenia malowniczości skarp wprowadzono roślinność w układzie swobodnym, nienormowanym.
Drugim obszarem przebudowy jest bulwar nad rzeką Czarną Przemszą (rys.5). Powstanie w ostatnich latach obiektów handlowych w centrum miasta spowodowało zwiększenie ruchu pieszych wzdłuż brzegów rzeki. Spacerom w tym terenie sprzyja także znaczna poprawa jakości wody rzeki, po której w pływa ptactwo wodne (łabędzie, kaczki krzyżówki, rybitwy, mewy śmieszki). Obserwujemy także powrót kilku gatunków ryb. Przekonuje to nas o sensowności inwestowania w ten obszar i próbie stworzenia w przyszłości wzdłuż całej linii Czarnej Przemszy parku nadbrzeżnego.
 Pierwsze prace rewitalizacji terenu nadrzecznego polegać będą na zmniejszeniu dysharmonii między asfaltowym parkingiem przy pawilonie Lidl a otaczającym go skwerem. W tym celu planuje się zadrzewienie go (rys.6). Drzewa zaprojektowano na siatce 6,0 m x 6,0 m, oparto na niej układ rastrowy nawierzchni parkingu, który zaprojektowano z kostki granitowej, a pozostałe powierzchnie wykonano z płyty komórkowej, umożliwiającej łatwe ukorzenienie trawnika pomiędzy komórkami i gruntem. Taka nawierzchnia poprawia znacznie mikroklimat i estetykę parkingu. Zapewni to także drenaż wód opadowych do gruntu i tym samym wilgoć wprowadzanej tu roślinności. Drzewa zostaną mechanicznie zabezpieczone przed zniszczeniem za pomocą osłon.
Skwer, z uwagi na swą lokalizację, ma służyć podkreśleniu centralnej, reprezentacyjnej funkcji miejsca, stworzeniu przed istniejącym budynkiem Urzędu Miasta zielonej panoramy. W najbliższym czasie zostanie podjęta budowa nowej kładki u wylotu
ul. Sportowej. Ułatwi to ruch pieszy m.in. młodzieży szkolnej z centrum miasta do szkół (Szkoła Podstawowa nr.10, Szkoła Muzyczna i Gimnazjum nr 1).
W związku z tym zaprojektowano utwardzony reprezentacyjny plac tworząc w ten sposób ciąg od budynku Urzędu Miasta na zachodni brzeg rzeki Czarna Przemsza (rys.7). Cały skwer skomponowano na zasadzie dzielenia go na sześć różnych tematycznie i funkcjonalnie elementów, wykorzystując zasadę "zieleń" oraz "zieleń z przewagą elementów małej architektury". W obszarach tych mogą znaleźć miejsce m.in. elementy małej architektury np. w postaci rzeźb, fontanny i prostopadłościennych tablic, na których możliwe będzie zapisanie historii Będzina (rys.8). W obrębie opisywanego skweru wprowadzone zostaną rośliny o zróżnicowanym pokroju, o barwnych liściach, rośliny kwitnące, a również zimnozielone, co zapewni wielowarstwowość kompozycji. Chcąc stworzyć otwarty charakter skweru nasadzone zostaną drzewa mogące swobodnie się rozrastać (m.in. trzy okazałe lipy). Istotnym kryterium przy wyborze drzew i krzewów była ich dostępność na rynku, walory estetyczne, kolorystyka i czas kwitnienia. O ostatecznej ich lokalizacji decydowały: wymagania roślin w stosunku do światła, wilgotność i zasobność gleby w składniki pokarmowe.

Janusz Piątek
       Kierownik Referatu Ochrony Środowiska
Urzędu Miejskiego w Będzinie

Kwiecień' 2004     

Rys.1 Widok na grupę krzewów pod murami kościoła i szpalerem drzew.
Rys.2 Widok na obelisk poświęcony królowi Janowi III Sobieskiego. 
Rys. 3 Skarpa przy punkcie widokowym.
Rys. 4 Wejście na punkt widokowy po kamiennych schodkach. 
Rys. 5 Bulwary nad rzeką Czarną Przemszą.
Rys. 6 Parking od strony LIDL.
Rys. 7 Reprezentacyjny plac naprzeciw kładki.
Rys. 8 Plac „małej architektury”.

Powrót

Metryka dokumentu

ukryj
Tytuł dokumentu:
Tereny rekreacyjne
Podmiot udostępniający informację:
Urząd Miejski w Będzinie
Informację opublikował:
Data publikacji:
29.04.2004 15:26
Wytworzył lub odpowiada za treść:
Janusz Piątek
Data na dokumencie:
Brak
Informację aktualizował:
Data aktualizacji:
10.05.2011 13:08

Rejestr zmian dokumentu

10.05.2011 13:08 Edycja dokumentu (Aleksandra Bartosz)
05.05.2011 12:36 Edycja dokumentu (Aleksandra Bartosz)
05.05.2011 12:35 Edycja dokumentu (Aleksandra Bartosz)
05.05.2011 12:32 Edycja dokumentu (Aleksandra Bartosz)
05.05.2011 12:29 Edycja dokumentu (Aleksandra Bartosz)
05.05.2011 12:22 Edycja dokumentu (Aleksandra Bartosz)
05.05.2011 12:14 Edycja dokumentu (Aleksandra Bartosz)
30.04.2004 13:36 Edycja dokumentu (Aleksandra Bartosz)
30.04.2004 13:32 Edycja dokumentu (Aleksandra Bartosz)
30.04.2004 13:13Dodano załącznik "Rys. 8 Plac „małej
architektury”."
(Aleksandra Bartosz)
30.04.2004 13:13Dodano załącznik "Rys. 7 Reprezentacyjny plac naprzeciw
kładki."
(Aleksandra Bartosz)
30.04.2004 13:12Dodano załącznik "Rys. 6 Parking od strony LIDL."
(Aleksandra Bartosz)
30.04.2004 13:12Dodano załącznik "Rys. 5 Bulwary nad rzeką Czarną
Przemszą."
(Aleksandra Bartosz)
30.04.2004 13:11Dodano załącznik "Rys. 4 Wejście na punkt widokowy po
kamiennych schodkach."
(Aleksandra Bartosz)
30.04.2004 13:11Dodano załącznik "Rys. 3 Skarpa przy punkcie widokowym."
(Aleksandra Bartosz)
30.04.2004 13:10Dodano załącznik "Rys.2 Widok na obelisk poświęcony
królowi Janowi III Sobieskiego."
(Aleksandra Bartosz)
30.04.2004 13:09Dodano załącznik "Rys.1 Widok na grupę krzewów pod
murami kościoła i szpalerem drzew."
(Aleksandra Bartosz)
29.04.2004 15:26 Utworzenie dokumentu. (Aleksandra Bartosz)